Тықыр кілем

қ.
1. 2. Кілем тоқу өнері
Бүгінгі менің сіздердің алдарыңызда қорғайын деп отырған негізгі ғылыми жұмысымның тақырыбы – «Ұлттық қолөнердегі тықыр кілем тоқу».
Ерте заманнан бері қазақ тұрмысында мықтап орын алған, бүгінгі күнде де маңызын жоймаған, өте тығыз тоқылатын, өте төзімді, ұзақ уақыт сақталатын бағалы үй бұйымдарының бірі – кілем. Ертеде кілемді жерге төсеумен бірге туырлық пен үзіктің орнына да жапқан, әрі сән үшін, әрі жылылық үшін керегенің ішінен де тұтылған. Халық арасындағы «Үй жасауы – кілем» деген сөздің өзі-ақ оның қазақ тұрмысында қаншалықты орын алғанын көрсетеді. Кілемді алтын, күміс бұйымдармен бірге байлықтың, баршылықтың белгісі деп санаған. Кілем қыз жасауының елеулі құрамына кірген; сыйлы қонақтарға арнап кілем төсеу, кілем төсеп қарсы алу, көшіп-қонғанда салтанаттыққа түйеге кілем жабу сияқты дәстүрлермен бірге оны құн төлеуге, сый-сияпат жасауға да пайдаланған. Кілем тоқу – қай халықта да ерекше орын алған кәсіп. Қазақ тұрмысында өрмек тоқумен айналысатын қыз-келіншектер, әйелдер арасынан кілем тоқуды кәсіп еткен шеберлер шыққан. Оларды «кілемші» деп арнайы бөліп атаған.
Кілем- жайсаң төсеніш, ілсең сән. Осындай ел аузына ілінген асыл қасиетін әлі де сақтап келе жатқан бағалы зат. Қиын да қызықты өнер – кілем тоқу қазақ топырағында бұдан мың жылдар бұрын, қарапайым халық өнерпаздарының ой қазынасынан шығып, шебер қолдарымен тоқылатын. Еліміздің әр облысында кездесетін кілем түрлері де, атаулары да көп. Көне заман деректерінде де олар тап осы күнгі аттарымен қалды. Шаң тозаңнан тез тазартылатын, ылғал не құрғақшылықтан, күйе түсуден қорықпайтын аса бағалы мүлік. Кілем тоқылу ерекшелігіне қарай- түкті, тықыр; материалына қарай- жүн, жібек, мақта, кендір талшығы; көлеміне қарай –қос күмбезді, бес күмбезді; ою-өрнектеріне қар