ыслы илимлер өз ишине мусылман ҳуқықы, калам, араб тилиниң грамматикасы, поэтика ҳәм хронологиялық илимлерди киргизеди. Араблық емес илимлер Хорезмидиң түсиндириўинше, мазмунынан (оглавление) белгили, философия, логика, медицина, арифметика, геометрия, астрономия, музыка, механика ҳәм алхимияны өз ишине алады.
Хорезмидиң илимлерди классификациялаўы төмендегише:
I. Шариат илимлери ҳәм оның менен байланыслы араблық илимлер
q. Фикх мусылман ҳуқықы w. Калам e. Грамматика r. Поэтика t. Хронология ҳаққында илим.
II. Араблық емес илимлери (грек ҳ. басқа халықлар):
q. Теориялық философия w. Практикалық философия этика, үйди басқарыў, сиясат (қаланы басқарыў-управление городом, госуд. ). e. Метафизика r. Математикалық илимлер (арифметика, геометрия, астрономия, музыка туўралы илим) t. Тәбияттаныў илимлери (медицина, метеорология, минералогия, алхимия, механика). y. Логика.
Тутас алғанда Хорезмидиң философиясын п е р и п а т е т и з м деп атайды.
Хорезми философияның өзин затлардың ҳақыйқатлығы ҳаққында илим деп түсинеди. Ҳәр бир зат материя менен форманың бирлиги. Биринши материя (первоматерия)-ҳәрбир дене, форманы алып келиўши. Форма - заттың қурылысы ҳәм оның түри, ол первоматерияның қәлиплестириўи нәтийжесинде пайда болады.
Хорезми тутас философиялық категорияларға анықлама берди. Олар орын, ўақыт, ўақытлық аралық (временная деятельность), тәбийий дене ҳ. б.
Ол дәўирдиң актуаль проблемаларының бири-денелердиң бөлиниў проблемасы. Хорезми бир тәрептен, денелердиң шексиз бөлиниў мүмкиншилигин мойынлады. Бирақ оны концептуал билиў, демек қыялдан билиў деп атады. Соңынан бирақ, Ибн Сина мынадай дейди тәбийий демек материаллық бөлиў шегине ийе, себеби бөлиниўдеги дене актуаль дәрежеде кишиге жетеди. Бул киши өзиниң тәбияты бойнша жүдә киши.
Страницы: << < 55 | 56 | 57 | 58 | 59 > >>