алты басқыштан турады. Олар бир ўақытта пүткил жасап турғанның басламасы ҳәм олар бир-бири менен себеплик ғәрезлиликте байланысқан.
Биринши басқыш-биринши себеп (ас-сабаб ал-аввал демек, қудай), екинши басқыш -аспан денелериниң болмысы (ас-сабаб ас-сони), үшинши басқыш-искерликли ақыл-ой (деятельный разум-ал-акл ал-фаол), төртинши басқыш - жан (душа -ан-нафис), бесинши басқыш - форма(-ас-сурат), алтыншы-материя (ал-модда).
Солай етип, қудай ҳәм материя тутас бирликти қурай отырып, бир-бири менен себеплилик жағдайында бираз басқышлар арқалы байланысқан. Өзлериниң себеплик ғәрезлилиги бойынша бул басламалар еки түрге бөлинеди: зәрүрли барлық (необходимое сущее) - оның өмир сүриўи, барлығы тәнҳа өзинен келип шығады.
º
V
º
V
h
$
$
$
$
À
$
$
Lол пайда болғанда зәрүрли барлыққа айналады. Мүмкин болған затлардың себеплик-ақыбетлик қатары ең соңында зәрүрли барлыққа алып келеди.
Фарабидиң басламалар, негизлер, тийкарлар туўралы тәлийматы оған неоплатониклердиң эмоционаллық теориясының тәсирин аңлатып, ортодоксаллық исламның позицияларынан тиккелей айрылып турады.
Биринши себеп мәңгилик қәсийетке ийе болғанлықтан, материя, оның ақыбети ҳәм мәңги болады.
Фараби: «Зәрүрли барлық (необходимое сущее) барлық затлардың болмысының себеби» деген.
(«Необходимое сущее есть причина бытия всех вещей в том смысле, что оно наделяет их вечным существованием и вообще отличает их от несуществования». Фараби. Существо вопроса // В Книге Избранные произведения мыслителей Ближнего и Средного Востока. с әүҳ).
Фараби: дүньяның пайда болыўы әсте ақырын (постепенный) процесс. Ол белгили избе-изликте ҳәм зәрүрликте өтеди. Демек, дүнья ҳәм қудай еки қарама-қарсы полюслар емес, ал би
Страницы: << < 44 | 45 | 46 | 47 | 48 > >>