ғдай тудырған. Осыдан келіп ертедегі қазақ ұсталар, теміршілер, зергерлер ұстаханада крікті кеңінен пайдаланған. Ата-бабаларымыз кең өңдеуде, металл өндіруде, бұйым жасағанда да жану процесіне ерекше мән берген. Ертедегі халық "тот басу" процесі үзбей жүретітніне көз жеткізді. Ылғалды жерде қалған темір бұйымның аздан соң сыртқы қызыл-қоңыр туске боялып, мужіле беретінін байқау киын емес еді. Темірден жасалынған бұйым ауадағы оттектің әсерінен ылғалды жерге түссе тотығу процесі жүреді. Тот басу процесінің жалпы реакциясын былай жазуға болады 4 4Fe2H2 O3O22Fe 2O3 H 2O Түзілген қызыл-қоңыр түсті "тат" металл бетінен бөлшектеніп түсе беретіндіктен араса ұсақ қуысшылар пайда болды. Сондықтан ол темір бұйым әрі қарай желіне береді. Бұндай тот басқан темірді ата-бабаларымыз пайдланған. Табиғатта ашу пролцесі жүреді. Ашу - органикалық заттардың (қантты заттар) тотығу-тотықсыздану процесі. Оның нәтижесінде организмдер өмір сүруге қажетті энегия бөлінеді. Ашитын заттың құрамына және оның метаболизміне байланысты ашыту нәтижесіне байланысты ертедегі қазақтар ішімдік заттарын (қымыз, шұбат, боза) органикалық қышқылдар (сут қышқылы) туындылар айран, қатық, ірімшік алған. Ертедегі ата-бабаларымыз сақ заманынан бері қымыз ашытып, айран ұйытқан. Қазақ халқы ашыту процесінің екі түрін игерген. Ол ерте заманнан осы таңға дейін жалғасын тауып келеді. Спирттік ашу. Бұл астық тұқымдастықтар не картоп құрамындағы қантты заттардың ашыту бактериялары нәтижесінде ашу процесінің жүруі. Бұл өте көп реакциялардан тұрады. Қысқаша түрде былай өрнектеуге болады: C 2H 12O6-2CH 5OH2CO2 Глюкоза спирт немесе дәндегі крахмал - амилаза ферменті - мальтоза қанты - мальтоза ферменті - глюкоза - глюкоза қанты - зимаза ферменті - этил спирті СО2 түзіледі. Ертедегі ата-бабаларымыз осы реа
Страницы: << < 4 | 5 | 6 | 7 | 8 > >>