Биология.
Сабақ тақырыбы: Тыныс алу жүйесі.
Сабақ мақсаты: Оқушыларға адам өміріндегі газ алмасудың,оттектің организмдегі ерекше маңызын,тыныс алу мүшелерінің атқаратын қызметі мен құрылысын түсіндіру.
Көрнекі-құралдар: Кесте «Тыныс алу мүшелері»,карточкалар
Сабақ барысы:
- Ұйымдастыру.
- Ой қозғау. Тыныс алу үшін қандай газ қолайлы? Оттек пен көмірқышқыл газы туралы не білеміз?
- Жаңа сабақ материалын меңгерту.
Мұғалім әрекеті: Тыныс алу жүйесінің газ алмасу қызметін атқаратынын, газ алмасусыз тіршілік ету мүмкін емес екенін айту.Адам қандай газбен тыныс алады? Міне осы оттек органикалық заттарды тотықтыруға, ыдыратуға керек,осы кезде энергия бөлініп,көмірқышқыл газы мен су түзіледі.Ал бұл энергия қайда жұмсалады деп ойлайсыңдар? Бұл энергия организмнің тіршілік әрекетінің барлық процестеріне жұмсалады.Оттектің ұлпаға түсіп,көмірқышқыл газының шығарылуы қан арқылы қамтамасыз етіледі. Ал, енді тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметін кестеге қарап отырып талдаймыз.
Оқушы әрекеті: топпен жұмыс. Әр мүшенің құрылысы мен қызметін мұғалім көмегімен талдап,кесте толтыру.
Тыныс алу мүшелері Құрылысы Қызметі
- Мұрын қуысы
- Көмей
- Кеңірдек.
- Бронхылар.
Ішкі беті үш мұрын қалқаны. Барлық ішкі беті 100см2. Терблмелі эпителийлі сілемейлі қабықпен жабылған және көп қантамырлары бар.
Іші қуыс түтік,ол мойынның алдыңғы бөлігінде ІV-VІ мойын омыртқалары деңгейінде орналасқан.қабырғасы бірнеше шеміршектен тұрады. Дыбыс саңылауы.
Ұзындығы 9-13 см,диаметрі15 мм,өңештің алдында орналасқан түтік. Жартылай сақиналардан тұрады.
Оң және сол жақ өкпеге кіреді,содан кейін өкпеде тармақталып, бронхы ағашын түзеді.Ең ұшындағы жіңішке бұтақшалары бронхиола деп аталады да, альвеолалармен аяқталады. Сілемей ауаны жылытады, шаң-тозаң мен микроорганизмдерді тұтып қалады.Сілемейде тұтылған микробтарды лейкоциттер фагоцитоздайды, содан соң эпителий кірпікшелері арқылы шаңмен бірге сыртқа шығарылады.
Ауаны жұтқыншақтан кеңірдекке өткізеді.Ауыз қуысындағы мүшелермен бір- ге дыбыс түзу,айқын сөйлеу қызметі.
Кеңірдектің артқы жұмсақ қабырғасы өңешке жанасады да, астың өңешпен еркін жылжуына еркін мүмкіндік береді.
Кеңірдек пен бронхиола да сілемей бөлетін тербелмелі эпителиймен жабылған. Кірпікшелер сілемей мен микро - организмдерді жұтқыншаққа бағыттайды да, сонда жұтылады.
Қорытынды. Тыныс алудың маңызы.Оттек маңызы.Тыныс алу мүшелері.
Үй тапсырмасын беру.Сәйкестігін анықта.