Фосфор

ристалл торы бар. Сондықтан олар еріткіштердің бәрінде дерлік ерімейді, ұшпайды әрі бұрын айтқандай улы емес.
Химиялық қасиеттері. Химиялық қасиеті жағынан ақ фосфордың қызыл фосфордан көп айырмашылығы бар. Мәселен, ақ фосфор ауада оңай тотығады және өздігінен тұтанады, сондықтан оны судың астында сақтайды. Қызыл фосфор өздігінен ауада тұтанбайды, тек 2400С-тан жоғарғы температурада қыздырғанда тұтанады. Ақ фосфор тотыққанда қараңғыда жарық шығарады – химиялық энергия бірден жарық энергиясына айналады.
Сұйық және еріген қалпында және 8000С-ден төменгі температурадағы буда, фосфор молекуласынан тұрады. 8000С-ден жоғары қыздырса молекулалар диссоциацияланады: Р4 2Р2.
Соңғылар 20000С-ден жоғарғы температурада атомдарға ыдырайды Р2 2Р.
Фосфор атомдары Р2, Р4 молекулаларына және полимер заттарға бірігуі мүмкін. Атомдары үш σ- байланыспен Р4 молекуласы, атомы бір σ- және екі π- байланысымен қосылған молекулаға қарағанда тұрақтылау екендігі айқын. Кәдімгі температураның өзінде Р2 молекуласы тұрақсыз келеді.
Фосфор тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш қасиет көрсете отырып көптеген жай заттармен – оттегі, галогендер, күкірт және кейбір металдармен әрекеттеседі.
Мәселен:
2Р 3S P2S3 2P 3Ca Ca3P2
P0 – 3e- P-22 Ca0 – 2e- Ca2
S0 2e- S3 3 P0 3e- P-3
4P 5O2 2P2O5
2P 3Cl2 2PCl3
Қызыл фосфорға қарағанда ақ фосформен реакция оңай жүреді.
Фосфордың металдармен қосылысын фосфидтер деп атайды. Олар суда оңай ыдырап, фосфин РН3 – сарымсақ иісі бар өте улы газ түзеді.
Са3Р2 6Н2О 3Ca(OH)2 2PH3
NH3 – тәрізді фосфинге қосып алу реакциясы тән:
PH3 HI PH4I.
PH3 4O2 P2O5 3H2O
Алынуы мен қолданылуы.
Фосфорды апатиттен немесе фосфориттен алады. Соңғыларды көмірмен (кокспен) және құммен бірге аралас