Эвфемизм мен дисфемизм

Күні: 14. 11. 2016ж Пәні: Қазақ тілі Сыныбы: 5
Сабақтың тақырыбы: Эвфемизм мен дисфемизм.
І. Сабақтың мақсаты: Білімділік - сыпайы сөздер мен дөрекі сөздердің табиғатын таныту. Шығу төркінін, этимологиясын, семантикасын түсіндіру.
Тәрбиелік - сөйлеу мәдениетін арттыру, ауызекі сөйлеу тілінде дөрекі, жағымсыз сөздерден аулақ болуға, таза, әсерлі сөйлеуге төселдіру.
Дамытушылық - сөздік қорларын сыпайы сөздермен толықтырып, тіл мәдениетін дамыту.
ІІІ Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту сабағы.
ІҮ Қолданылатын әдіс-тәсілдер: сыни тұрғыдан ойлау стратегиялары.
Ү Көрнекілігі: графопроектор, электронды оқулық, кеспе карталар, "Қазақ тілі" оқулығы 5-класс.
ҮІ Сабақ барысы: І Ұйымдастыру бөлімі.
Қызығушылықты ояту бөлімі
Әдепсіз Әдепті
дөрекі жағымды
жағымсыз сыпайы
бейпіл жылы
тұрпайы жақсы
жаман әдемі
көріксіз көркем
Мағынаны тану бөлімі
Интервью (жаңа түсінік беру)
Эвфемизм. Кейде бір нәрсенің не құбылыстың атын тікелей айту дөрекілеу естіледі, көңілге жағымсыз тиетіндей сыңайы байқалады. Мұндай жағдайда оларды басқа сыпайы, жағымды сөздермен ауыстырып айту эвфемизм деп аталады.
Дисфемизм. Күнделікті ауызекі сөйлеуде әдепті сөзді әдепсіз, дөрекі сөздермен ауыстырып айта беру әдеті де кездесіп қалады. Мұны дисфемизм деп атаймыз.
Мылжың - сөзуар, өтірік айту - қосып айту, ұрланды - қолды болды, ұрлық жасамау - ала жібін аттамау, өлді - қайтыс болды т. б.
Толғаныс бөлімі
Тапсырма: дөрекі, әдепсіз сөздердің мәнін ашып, дисфемизмдерді эвфемизмдерге айналдырыңдар.
1. Ерінен айырылған көмгенше жылайды,
Елінен айырылған өлгенше жылайды.
(көмгенше - жерлегенше, өлгенше - өмірінің соңына дейін)
1. Қақылдаған тауық тумай қоймайды.
(тумай -