ұлутас секілді құрылыстық пайдалы қазбалар да бар.
Құрылыс материалдары өндірісінде тау-кен өнеркәсібінің (беткі жыныстар), металлургияның (қож) және электр қуатының (күл) қалдықтары кеңінен қолданылады. Құрылыс материалдары өнеркәсібінің құрамына: 1) минералды шикізат өндіру; 2) Ұстастыратын материалдар өндірісі (цемент, әктас, гипс) және
3) үйлер мен құрылыстар салуға керекті қабырғалық материалдар өндірісі (бетон, темір-бетон, кірпіш).
Ұстастыратын материалдар ішінде басты рөл атқаратын цемент болып табылады. Оның өндірісіне әктас пен саз қажет. Оларды ұсақтап араластырғаннан кейін, айналып тұратын ұзын (100 м-ге дейін) пештерде күйдіреді. Алынған өнімді ұнтақтап, цемент шығарады.
1 т цементке 1,5 т шикізат жұмсалады. Сондықтан барлык цемент зауыттары шикізат кен орындарының маңында орналастырылады. Елімізде ондай зауыттар
5-еу : Ақтау кентінде (Қарағанды облысы), Октябрскіде (Шығыс Қазақстан облысы) және Састөбеде (Оңтүстік Қазақстан облысы), сонымен қатар Семей мен Шымкентте.
Орман және ағаш өңдеу . Бұл жеткілікті шикізат базасы жоқ, Қазақстандағы бірден-бір өнеркәсіп. Орман еліміздің аумағының 4,5-ында ғана орналасқан. Сондықтан олардың өнеркәсіптік маңызы (ағаш алу көзі) кандай болса, судьі, топырақты және егістікті қорғау, санитарльіқ (қалалар маңында), рекреациялық (халықтың демалыс орны) және ғылыми (қорықтағы ормандар, Ертіс бойының Қарағайлы ормандары) маңызы да соншалықты. Оларда өнеркәсіптік ағаш дайындауға тыйым салынған. Қазір тек оларға күтім жасау мен санитарлық мақсатта ғана ағаш кесіледі. Олар елдің қажеттілігін өтей алмайды.
1. Жаңа сабақты бекіту:
1. Негізгі ұстастырғыш материал?
А. Құм
Б. Цемент
В. Ұлутас
2. Кенге жатпайтын пайдалы қазба?
А. Қиыршық тас, саз
Б. Темір, марганец
В. По
Страницы: << < 1 | 2 | 3 > >>